Intervista ho Sr. Jorge Teme, nebee nudar membru Governansia Kaben nain ba Kristu Timor Leste.

Ekipa dokumentasaun: Saida mak pai Jorge Teme nia mehi ba Komunidade Kaben nain ba Kristu?

Sr. Jorge Teme: Hau iha obsesi ida ne’e espera katak KBK bele buras iha Timor Laran tuir parokia-parokia sira nebe iha Dioseze 3 (tolu) ne’e hotu.

Hau nia mehi mos katak KBK ne’e sai hanesan fundasaun ka istutisaun (awam katolik) nian nebe ke bele hakbi’it, bele sai masin, no bele sai hanesan peoneira konaba habelar Jesus Kristu nia liafuan liu-liu atu kuda domin, paz no unidade ba moris vida ninian iha rai Timor. Hau mos espera katak KBK ne’e bele sai mos hanesan instutisaun ida bele nebee bele hetan suporta hosi igreja no Governu tamba Governu ho igreja mos prekupa konaba moris familia nian, moris joven nian, no moris klosan nian. Entaun instutisaun ida ne’e pronunsia nia-an hanesan solusaun ida ou alternativu nebe bele fo tulun hamoris vida Kristaun nian no moris klosan, joven ba kristu hodi bele sai hanesan futuru pais ida nee no futuru igreja Katolika. Sarani ne’e laos legaliza iha baptismu deit maibe tenkiser iha kualidade moris kristaun liu husi hahalok, kapasidade, fiar ba Maromak ne’e mak importante te-tebes. Ohin loron ita Timor-Leste sai hanesan pais katoliku nebe ke bo’ot liu iha Asia nian, tamba ne’e mak ita buka atu laos boot iha maioria deit maibe tenki boot iha kualidade.

Ekipa dokumentasaun: Saida mak pai nia esfrosu atu halo ligasaun entre komunidade KBK ho guvernu Timor-Leste no igreja?

Sr. Jorge Teme: Hau sei esforsu atu dezemvolve makas liu tan iha komunikasaun ho igreja no mos ho governu para fo sasin ba sira, no KBK iha duni nia misaun nebe ajuda duni familia sira, guvernu, no igreja no bele kria paz estabilidade, kria familia sira nebee iha moris kualidade hodi froma foinsae sira ida-idak nia moris tuir duni dala nebee mak diak no loos. Buat hirak nee hola parte ona atu tulun igreja no governu nia luta ka misaun.

Ekipa dokumentasaun: Pai Jorge iha mehi atu sai misionariu iha komunidade KBK?

Sr. Jorge Teme: Hau sei deside wainhira governu la presiza ona hau atu halo sevisu hanesan pensiun ona, entaun hau sei desidi duni atu sai Misionariu “full time worker” atu haklaken Maromak nia lia fuan liu husi organizasaun ida ne’e. Wainhira hau halo tinan 65 ba leten mak hau deside.

Ba hau la iha tawar menawar no hau la kompromi tamba Maromak ne’e mak hau fiar liu, Maromak ne’e mak hau nia forsa. Hau senti abut hotu ba hau nia vida ba moris no ba hau nia familia mak Maromak. Tanba ne’e mak hau sempre halo balansu ba hau nia moris. Hau la kohi moris ho material nebee todan liu, maibee hakarak moris ho espritual. Tanba ne’e agora hau sei servi iha governu hanesan moris material nian aban bain-ruan hau sei servi Maromak ka “full time”, nee katak halo balansu ba moris espiritual nian.

Obrigadu barak, hahi ba Nai.

Husi:

Albertz

SFC

MENSAJEN HUSI PE. ANGELO SALSINHA (Prezidente Juventude Dioseze Dili Timor Leste) BA LIDER KABEN NAIN BA KRISTU TIMOR LESTE.

Uluk nanain hau fo parabens ba atividade nebee kapaas teb-tebes, nee hatudu katak ho kapasidade ida nee maski ita Timor oan foin mak ukun an tinan 10 deit, maibe ita bele ona organiza-an hodi bele selebra konferensia ida nebee kapaas no sai nevel intermus de preparasaun ninian profesionalismu aprazentasaun kontiudu de tema nebe aprova ona. Kontiudu husi tema nee hetan orientasaun no kapasita ita nia KBK, KLBK, JBK, LBK sira. Nee onra boot ida ba ita nia preparasaun liu-liu ba ekipa nebe mak organiza ida nee.

Hau hanoin KBK importante teb-tebes hanesan iha sosiadade familia ne’e importante tanba familia nebe iha fiar, fundasaun tuir imi nia tema armamentu Maromak nian ne’e kapas teb-tebes kuandu familia nebe laiha fiar, la iha domin entaun nasaun mos sei la iha abut I sosiadade sei la hakmatek no mundu ida ne’e sei mos la hakmatek. Importante mak familia nebee ke ho grupu oan nebee komesa ona iha esperansa ba oin mak ne’e oinsa mak ita nia grupu ne’e bele lao baa liu tan to’o komunidade baze no familia sira no baa fatin hotu-hotu. Atu nunee ema bele senti familia ne’e grasa “don” ou prezensa Maromak ninian. Domin Maromak ninian no grasa ida iha sosiadade nia laran ne’e mai hosi familia. Ida nee importante teb-tebes ba sosiadade ba igreja no ba ita nia nasaun foun Timor Leste.

Ita hotu-hotu mak hanaran an Kristaun Katolika sarani ne’ebe tuir Kristu hotu-hotu tenki hatais Kristu nian.

Hatais hirak nee liu husi hanoin, mehi, hahalok ita ninia misaun sira, planu sira tenki hatais Kristu nian. Nee para ita bele lao ba oin enkoraza sai apostlu ba ita nia maun alin sira nebe sei iha nakukun laran, sei iha klot laran, hateke ba vida ne’e folin laek, vida ne’e buat ida nebe la iha folin, la iha valor. Ita hotu-hotu mak lori sira ba kompriende Kristu, i hatene Maromak, tamba Maromak ne’e domin boot mai ita iha mundu ida ne’e mai ita nia familia, mai ita ida-idak nia moris no nasaun.

Difikuldade sempre hetan buat nee hanesan desafius. Maibee agora fila fali ba ita nia komitmentu, komprimisiu no ita nia knar atu bele halo buat diak. Kontinua nafatin la bele baruk, la bele hakiduk, la bele tauk, tanba buat diak nee sempre lori tempu, lori sakrifisiu. Buat diak nee tenki hatudu bebeik to’o buat diak ne’e ema barak hare no sente. Tanba nee keta hakiduk no keta tauk wainhira hasoru dezafiu. Hatudu nafatin Kristu ba ema seluk tanba Kristu sei hamutuk ho ita. Lori nafatin Kristu nia hakarak ba ema hotu. Wainhira lao tenki tuir Kristu nia dalan no nia ita nia hakarak laos tuir ita nia hakarak ou ita nia bontade. Hamutuk ho Kristu kontinua nafatin haklaken ba mundu tomak ne’e mak ita hotu-hotu nia misaun.

Husi:

Albertz

SFC

KONFERENSIA LIDER KABEN NAIN BA KRISTU 2011

"HATAIS ARMAMENTU TOMAK MAROMAK NIAN"

Becora, 13 Marsu 2011

Iha loron sanulu resin tolu fulan Marsu tinan 2011, dala ida tan komunidade Kaben nain ba Kristu (KBK) realiza ni-nia eventu importante ida nebee hanaran Konferensia Nasional Lider Kaben nain ba Kristu Timor Lorosa’e iha Salaun Canossa, Becora, Dili.

Tema ba konferensia nee mak “HATAIS ARMAMENTU TOMAK MAROMAK NIAN”, nebee inspira husi Saun Paulo nia surat ba sarani sira iha Efesu 6:11. Tema ida nee hanesan tema jeral mundial ba komunidade kaben nain ba Kristu iha mundu tomak. Konferensia ida nee hanesan eventu annual nebee tinan-tinan komunidade nee sempre hala’o. Ida nee hanesan konferensia lider ba dala haat nian.

Partisipante sira nebee partisipa iha konferensia nee mak kompostu husi lider sira hotu nebee mai husi distritu balun hanesan Baucau, Viqueque, Venilale, Bercoli, Fatumaca, Ermera no Dili laran tomak. Lideransa sira nee laos deit husi kaben nain ba Kristu maibee lideransa husi Labaraik ba Kristu, Joven ba Kristu, Klosan ba Kristu, Atan Feto ba Kristu, Atan mane ba Kristu no Kaben nain ba Kristu. Total partisipante sira hamutuk 200 resin.

Lider sira ho antusiazmu tebes hananu no hahi Maromak liu husi orasanun hahi nian (worship)

Programa ba konferensia nee hahu ho selebrasaun misa nebee diriji husi Amu Vigariu Jeral Dioseze Dili, Pe. Apolinario Jose Guterres. Durante homilia Amu Vigariu haktuir katak ema hotu tenki agradese ba moris, laos hahi no agradese ba ema nebe halo tinan deit, maibe loron-loron tenki agradese Maromak. Nia husu liu-liu ba inan aman sira tenki buka atu hanorin oan sira fo agradese ba Maromak tan maromak hadomi loos ita ema. Nia mos husu ba lider Kaben nain ba Kristu sira atu tenki iha biblia no lee bei-beik tanba atu sai bibi atan tenki buka aprende tuir Kristu hanorin nebee hakerek tiona iha Biblia laran. Nia dehan tan katak “Amu Papa rekomenda ami nai lulik sira, balu ne’e seidauk hatene bok buat sira ne’e. hau sa seidauk hatene pratika mak ne’e, maibe Amu Papa hatete dehan tenki uza meius komunikasaun ida ne’e (Bibllia) atu bele haklaken Maromak nia liafuan”.

Amu Apolinario hatutan tan katak “Maromak nia liafuan mak tenki ba ita nudar aihan, ba ita nia klamar no isin. Laos deit ita rona no reflete deit. Ita rona tiha ona hosi testamentu tuan oinsa Jesus la haan la hemu, to’o Nia mos hamlaha.

Ita halo jejun, no loron-loron familia lubuk ida mak jejun bei-beik deit. Iha fos ituan ruma karik, han ida ne’e, adves han sasoro tanan deit. Han mak kankun ne deit, modo tahan ne deit buat seluk la iha tamba la iha.  

Amu apolinariu konsagra Jesus nia isin no ran iha altar.

Lider sira forma hodi simu Jesus nia isin iha tempu komunyaun.

Ema hira mak terus no jejun bebeik deit, ema hira mak barak no la hanoin sira be kiak la halo jejun tan. Nebe santa kreda husu dehan pelumenus tempu kuaresma nee tempu diak ida, tempu forte ida ba vida sarani ninian, ho objetivu fila an ba Maromak liu husi hakribi sala no fiar iha evangelhu. Se familia ida deit, ita tenki hateke ba malu nudar maun ho alin. Dala barak ita hateke ba malu hare hela, mais la hare hetan ida. La haree hetan tanba iha ne’e odiu, la hetan tanba ema nee egoismu.”

Depois de misa remata programa ba konferensia nee kontinua ho aprezentasaun husi kada apostuladu hanesan husi Labarik ba Kristu, Joven ba Kristu, Klosan ba Kristu, Atan Feto/mane ba Kristu. Kada apostuladu ida aprezenta ninia programa annual liu-liu atividade formasaun no konferensia nian iha tinan 2011.

Aprezentasaun husi lider Labarik ba Kristu Timor-Leste.

Lider Joben ba Kristu sira hatudu sira nia aprezentasaun konaba armamentu funu nian.

Lider Klosan ba Kristu sira hatudu sira aprezentasaun no programa annual durante konferensia lider.

Lider atan feto ba Kristu sira mos la kohi lakon, sita hatudu sira nia aprezentasaun liu husi dansa.

Hafoin de hatudu tiha aprezentasaun husi kada apostuladu, programa konferensia nee kontinua ho sesaun sira nebee loke ho orasaun “worship” dader. Liu husi orasaun ida hanaran worship nee mak sai hanesan aihan principal ou bele dehan kilat spiritual ba komunidade Kaben nain ba Kristu. Tanba liu husi worship ema ida-idak tama iha Maromak nia prezensa santu hodi sente no haree Maromak nia Gloria nebee nakonu ho ksolok, paz, kura, no domin.

Ekipa governansia sira mos ho laran manas foti liman ba leten hodi espresa sira nia sentimentu domin ba Maromak liu husi orasaun hahi (worship)

 Lider Kaben nain ba Kristu Baucau loke liman hodi espresa nia domin liu husi orasaun worship.

“HOSANA LETEN AAS BA, JESUS NAI LIURAI”!

“GLORIA BA AMAN, OAN NO ESPIRITU SANTU”!

Sr. Jose Maria husi Baucau foti liman hodi dehan:“ITA BOOT DEIT MAK HAU ADORA!“

“ITA BOOT DEIT MAK HAU HAHI NO HANAI”!

"AMI HAKLALAK HAHI HANAI ITA BOOT LIURAI JESUS KRISTU"

“HAU HAKMATEK HODI SENTE NO HAREE ITA BOOT NIA GLORIA”

Durante konferensia nia laran iha sesaun tolu mak sai hanesan reflesaun importante ba lider sira hotu. Sesanun sira nee mak “PREZENTI MAROMAK NIAN”; nebee lori husi Sr. Orlando Magno, nudar membru ekipa governansia. Sesaun segundu konaba “KBK MAK PREZENTI BA MUNDU TOMAK” nebee lori husi Sr. Jorge Teme nudar mos membru ekipa governansia Timor Leste. Sesaun ikus nian koalia koanaba ; “HAKAT FIAR NIAN BA FUTURU, nebee loris husi Sr. Francisco da Costa.”

Pe. Angelo Salsinha no lider KBK sira ho laran nakloke rona ho atensaun ba sesaun sira nebee orador sira hatoo.

Konferensia lider nee remata iha tuku haat loraik. Depois de ramata ekipa governansia Timor Leste nian hasai foto hamutuk. Nunee mos ho lider sira hotu.

Ekipa governansia Timor Leste hamutuk ho misionariu internasional Karen de Lacerna

 

Lider sira husi Baucau hasai foto hamutuk ho ekipa governasia sira

Lider sira husi Fatumaca hasai foto hamutuk ho ekipagovernansia

Misionariu voluntariu sira hasai foto hamutuk ho ekipa governansia sira

Obrigadu barak

By:

Albertz

SFC